Er komt heel wat bij kijken om een mix op poten te krijgen. Niet alleen zijn de processen ingewikkeld (denk aan compressie), maar ook brengt het hanteren van een groot project de nodige uitdagingen met zich mee. Na urenlang mixen, verlies je langzaam het overzicht. En probeer dan nog maar 's je werk objectief te beoordelen. Wellicht kan de volgende checklist je behoeden voor het maken van de beruchtste mixfouten.
1. Bassdrum (en/of bas) te zacht
Deze lage, brommende instrumenten worden nog wel eens 'vergeten'. Maar als er geen sublaag van bas en bassdrum in de mix zit, kan er geen warmte zijn. En mist de mix energie: op een groot systeem zal de mix door de mand vallen. Nu is het sublaag (30-90 Hz) altijd lastig te controleren; het wordt door de gemiddelde speaker vaak niet goed weergegeven. Daarom is het goed om met een spectrumanalyser te werken. In de sectie 'Gratis Plugins' zie je welke plugins je kunt gebruiken. Overigens kun je de hoeveelheid sub ook goed controleren op een goede studiokoptelefoon.
Het finetunen van laag is een kunst op zich. In het boek 'Muziekproductie, leer zelf Opnemen, Mixen en Masteren' lees je hoe je het juiste laag kunt fabriceren. Bestel het boek nu hier!
2. Vergeten instrumenten te pannen
Een belangrijk doel bij de mix is dat je de instrumenten goed van elkaar kunt onderscheiden. Panning is daarvoor het krachtigste middel. Hoewel instrumenten uit de 'heilige-viereenheid', bassdrum, bas, snare en leadvocal wat ongebruikelijk zijn om te pannen, lenen vrijwel alle andere instrumenten zich er juist heel goed voor. Elk instrument dat je naar een kant zet, maakt de weg vrij voor instrumenten uit de heilige-viereenheid. Ga uit van extreem: pas op het moment dat de mix uit elkaar dreigt te vallen of gaat scheefhangen, ben je te ver gegaan.
3. Het hoog van de cymbals is niet in balans met het hoog van de rest van de instrumenten
Doordat cymbals op alle drummicrofoons binnenkomen, eindigen ze vaak hard in de mix. Als je niet oppast, gaan ze je complete behoefte aan hoog in de mix vervullen. Daardoor heb je misschien niet in de gaten dat andere instrumenten nog relatief dof zijn. Maar voldoende energie in het hoog is nodig om instrumenten open, opwindend en agressief te laten klinken.
Zet de cymbals daarom eens uit en luister of de rest van de band wel voldoende hoog heeft. Mocht je het lastig vinden om dit te beoordelen dan is er een trucje. Zet tijdelijk wat extra hoog op de mix. Niet teveel, anders verpest je je oren. Nu er teveel hoog in de mix zit, hoor je snel welke instrumenten profiteren van zo'n ingreep en welke kunstmatig of pijnlijk worden. Als laatste stap geef je de doffe instrumenten naar smaak meer (top-) hoog.
4. Teveel compressie
Van alle effecten is compressie het lastigst om onder de knie te krijgen. Maar een goede toepassing ervan is een belangrijke sleutel tot een goede mix. Met compressie kun je een instrument grootser en indrukwekkender laten klinken. En meer punch geven. Maar als je niet oppast, ga je een grens over waarbij je het tegenovergestelde bereikt. Namelijk een geluid dat juist armer, kleiner of zelfs levenloos klinkt. Ben je nog niet helemaal zeker van je zaak, ga dan uit van presets. Zorg dat de 'gainreduction meter' (GR-meter) niet meer dan 3-6 dB uitslaat, en dat de meter regelmatig terugspringt naar de '0'-stand. Op bussignalen, zoals de complete drumkit of de totaalmix, is 1-3 dB vaak het maximum.
Een duidelijke uitleg en de vele toepassingen van dit belangrijke effect vind je in het boek 'Muziekproductie, leer zelf Opnemen, Mixen en Masteren'. Bestel het nu hier!
5. Te veel volumeverschillen
Zijn de volumeverschillen van een partij te groot, dan zal het instrument minder stevig en stabiel klinken. Bovendien kan de luisteraar niet goed contact houden met de muzikant. Hebben alle instrumenten teveel dynamiek, dan zal de mix minder coherent en compact klinken. Luister nog eens naar je favoriete platen, en merk op dat het gemiddelde instrument in moderne producties vaak heel constant en stabiel in de mix ligt. Letterlijk iedere noot is hoorbaar. Breng van zo'n voorbeeldproductie eens de volumeverschillen in kaart van achtereenvolgens de bassdrum, de snare, de bas en de zang. Met dat in je achterhoofd, ga je vervolgens aan de slag om je eigen instrumenten net zo gelijkmatig te laten klinken. Bijvoorbeeld door fragmenten (of zelfs individuele noten) los te knippen en 'Region Gain' (Logic Pro) of 'Clip Gain' (Pro Tools en Live) te geven. Of door middel van compressie, limiting, of vervorming. Een laatste toevlucht is automatisering van de fader.
Nummer vijf is waarschijnlijk de lastigste mixfout uit het rijtje. Je eerste missie is het probleem herkennen, daarna moet je aan de slag om het probleem 'onhoorbaar' op te lossen. Dus zonder teveel bijwerkingen van een te hard werkende compressor. Dat is vaak een hele puzzel, ook voor professionals.
6. Mono auxen in plaats van stereo
In Pro Tools vergeet je wel eens om bij New Track-> Aux, 'stereo' te kiezen in plaats van 'mono'. In Logic maakt het programma automatisch een mono aux aan als je effect wegstuurt vanaf een monospoor, zoals snare of gitaar. Zet je vervolgens een galm in die aux, dan zal die galm ook mono zijn! Dat is bij een effect als galm natuurlijk niet de bedoeling. Afgezien van de incidentele slapdelay of galmveer zijn de meeste effecten normaalgesproken stereo. Controleer daarom vooraf of je aux wel echt stereo is.
7. Tuning en timing vergeten bij te sturen
Vergis je niet in de impact van deze mixfout.
Als je kritisch naar je grote voorbeelden luistert, hoor je vaak dat er heel precies is gemusiceerd, dus met een heel precieze timing en intonatie. Is in je eigen project de bas niet gelijk met de drums, dan kan er geen solide ritmesectie ontstaan. Als de trombonist binnen de blazerssectie vals heeft gespeeld, dan kan de blazerssectie nooit als een geheel klinken. Als de tweede stem.... etc.
Muzikanten voelen in de studio soms een barrière om partijen te herstellen. Door een take over te doen erken je als het ware je verlies, en daarvoor moeten je ego en zelfvertrouwen tijdelijk pas op de plaats maken. Ook kost het overdoen, tijd en energie van alle betrokkenen. Het zal dan ook niet de eerste keer zijn dat een noot in de studio wordt bestempeld als 'cool', terwijl deze eigenlijk vals of ongetimed was. Feit is dat ongetimede of onzuivere noten je productie een amateuristische indruk kunnen geven. Met als gevolg, afhakende luisteraars.
Weet dat het geen schande is om een partij meerdere malen over te doen; veel grote artiesten zijn ook niet allemaal one-takers (...). In de mix is het vervolgens belangrijk om de overgebleven fouten op te sporen en waar nodig te herstellen. Uiteraard is dit geen pleidooi om alle partijen nu maar blind te gaan quantizeren en Autotunen. In popmuziek geven afwijkingen juist de jus; het is dan ook de kunst om te weten van welke noten je af moet blijven en welke noten een zetje nodig hebben. De beloning? Een solide productie met een betere klank.
8. Overloads in de master
In de analoge wereld kun je met een te hard signaal een bepaald karakter toevoegen. Het is een gradueel effect; de vervorming neemt langzaam toe naarmate je het volume opvoert. Waar we de kleur van analoge vervorming vaak mooi vinden, is dit in de digitale wereld anders. Er zijn situaties denkbaar, waarbij een geluid op een bepaald volume 0% vervorming heeft. Maar zodra je het volume ook maar iets verhoogt, ontstaat er ineens een vieze, inharmonische vervorming. De pieken in het signaal worden dan onthoofd. Hoewel kanalen een hoge tolerantie (headroom) hebben, geldt dit niet voor de mixbus, en ook niet voor veel vintage plugins.
Probeer de mix maar eens te overloaden door de masterfader langzaam omhoog te schuiven. Wellicht hoor je in het begin nog niets, maar zodra je overdrijft zul je merken dat het geluid kapot gaat. Dit effect vindt ook al plaats bij subtiele overloads in de mixbus. Best zonde voor een productie die met bloed zweet en tranen tot stand is gekomen...
Zorg daarom altijd dat je overloads in de mixer vermijdt, zeker in de mixbus. Mochten zich daar toch overloads voordoen, dan is de beste werkwijze om de masterfader op 0 dB te laten staan en alle faders evenredig terug te trekken. Totdat de rode lampjes uitgaan. Professionals zijn heel secuur met niveaus in de mixer. In 'Muziekproductie, leer zelf Opnemen, Mixen en Masteren' lees je hoe het precies werkt. Bestel het boek nu hier!
Tot slot
Merk op dat je mixfout één tot en met vijf kunt voorkomen door met referentietracks te werken. Het voelt misschien als een knieval of 'niet creatief' om je eigen mix te vergelijken met het werk van anderen. Maar een bekend probleem van onze oren is dat ze na korte tijd wennen aan een bepaald geluid. Na een uur mixen heb je voor jezelf het speelveld al afgebakend. Bínnen dat speelveld verricht je misschien nuttige handelingen, maar je merkt niet dat er buiten ook nog een wereld is. Je mix kan dan op heel basale kenmerken uit de pas lopen met de realiteit. Zoals de totale hoeveelheid laag of hoog, de hoeveelheid galm, of het volume van belangrijke instrumenten als snare of leadvocal. Fris je oren daarom tijdens het mixen regelmatig even op met vergelijkbare muziek. Overigens doet een nacht slapen ook wonderen, je gehoor is dan op natuurlijke manier ge-reset.
